„Jak nie zjesz kaszki, to przyjdzie Gorgonowa i Cię zabije”. Nie każdy zbrodniarz zapisuje się w społecznej pamięci tak mocno, że służy za straszak na dzieci. Rita Gorgon ogromne emocje budzi do dziś.
Transkrypcja podcastu do pobrania pod tekstem poniżej.
Była najczarniejszym charakterem II Rzeczpospolitej. Przebieg jej procesu relacjonowały wszystkie gazety, a cała Polska przekazywała sobie z ust do ust najnowsze plotki na jej temat. W nocy z 30. na 31. grudnia 1931 roku w Brzuchowicach pod Lwowem siedemnastoletnia Lusia ginie we własnym łóżku. Za mord zostaje skazana Rita Gorgon – konkubentka znanego inżyniera, Henryka Zaremby. W sprawie nie było twardych dowodów i choć poszlaki wskazują właśnie na nią, do dziś ktoś czasem zadaje pytanie, czy na pewno zabiła Gorgonowa.
Sprawa morderstwa sprzed prawie dziewięćdziesięciu lat co jakiś czas wraca do mediów. W marcu wydawnictwo Czarne wydało książkę „Koronkowa robota” Cezarego Łazarewicza. – Nie było wcześniej takiej publikacji, która by całościowo sprawę opisywała. (…) Ja chciałem się dowiedzieć, czy sąd wydał dobry wyrok, czy zły. Korzystałem z pomocy fachowców, sam poszedłem tymi tropami. Próbowałem wyjaśnić alternatywne sposoby wyjaśnienia tej całej sprawy. Zastanawiałem się, czy dzisiaj można by było przesądzić o tym, czy zachowały się dowody w sprawie oprócz akt, które szczegółowo wszystko opisują – mówi Cezary Łazarewicz, jeden z nielicznych którzy po te akta sięgnęli.
Innym źródłem wiedzy na temat procesu Rity Gorgon była międzywojenna prasa. W niektórych tytułach zdarzały się nawet pięciokolumnowe relacje. Najgłośniejszemu procesowi II RP przyglądał się także pierwszy polski fotoreporter, Marjan Fuks. Jego historię opowiadamy tutaj.
W swojej książce Łazarewicz próbuje też wyjaśnić, dlaczego akurat ta sprawa budziła takie emocje. Lwowianie tysiącami wylegali na ulice, by choć zobaczyć Gorgonową. Na kolejne rozprawy próbowały się dostać tłumy. Na ulicach ochoczo komentowano nielegalny związek Rity Gorgon i Henryka Zaremby, którzy mieszkając razem, wciąż pozostawali w związkach małżeńskich. – Ta sprawa zawładnęła umysłami ludzi. (…) Po pierwsze, ta wielka tajemnica. Po drugie, Zaremba był bardzo znany we Lwowie. A po trzecie, to już za moment stało się najgłośniejszym procesem II Rzeczpospolitej, więc to zainteresowanie napędzało kolejnych czytelników – dodaje reporter.
Więcej o sprawie Gorgonowej i książce „Koronkowa robota” dowiecie się z naszej rozmowy z Cezarym Łazarewiczem. Zachęcamy do słuchania.
„Koronkowa robota” i najgłośniejszy proces II RP – transkrypcja podcastu
W swojej najnowszej książce Rafał Księżyk przygląda się jednemu z najciekawszych muzycznych zjawisk w najnowszej historii Polski. Nowa fala, czyli podszyty dziejowym niepokojem nurt twórczości alternatywnej, był czymś więcej niż muzyką – lata od szczytu jej popularności, odnoszą się do niej powstające dziś młode zespoły. Za moment przełomowy… Czytaj dalej
Z okazji 120. rocznicy urodzin autora „Trans-Atlantyku” w serii „Jubileusze” Narodowego Centrum Kultury, ukazał się poświęcony mu zbiór szkiców i esejów. Pozwalają one spojrzeć na pisarza z nowej perspektywy, przyjrzeć się ważnej dla niego relacji pisarz-czytelnik, a także przeanalizować stosowane przez niego sposoby autokreacji. Witold Gombrowicz (1904-1969) był… Czytaj dalej
W swoim najnowszym komiksie Jacek Świdziński przybliża pierwsze chwile po wkroczeniu Armii Wojska Polskiego do lewobrzeżnej Warszawy. Choć szacuje się, że do 17 stycznia 1945 r. zabudowa stolicy była zniszczona w ponad osiemdziesięciu procentach, to już tego dnia do miasta zaczęli wracać dawni mieszkańcy. Autor wielokrotnie nagradzanego komiksu… Czytaj dalej
Książka napisana przez córkę artystów przybliża życie i twórczość słynnych polskich ilustratorów, których prace znają całe pokolenia czytelników. Przypomina, że przygotowywali także poruszające i nagradzane na świecie plakaty i należeli do barwnego artystycznego świata PRL. Janusz Stanny i Teresa Wilbik przez całe życie związani byli z Warszawą. Dzielili… Czytaj dalej
Najnowsza publikacja Muzeum Warszawy to wybór 77 utworów, które opowiadają o stolicy. Składają się na niego ballady uliczne, piosenki kabaretowe, estradowe, utwory punkowe i rapowe. Najstarszy tekst pochodzi z końca XVIII wieku, a najnowszy z 2023 roku. Jaki obraz Warszawy wyłania się z tego zbioru? Bartek Chaciński, Jacek… Czytaj dalej
Na scenie spędziła niemal 70 lat – sens jej życiu nadawał teatr i wiara. Krystyna Feldman została zapamiętana z brawurowej roli Nikifora, a także wielu kreacji drugoplanowych. Po wielu latach podróżowania po Polsce osiadła w ukochanym Poznaniu, w którym odnalazła kochający dom – kultywujący pamięć o niej do… Czytaj dalej