Teatralna klasyka nie musi kojarzyć się z wycieczką szkolną. Może być zaproszeniem do dialogu z widzem o tym, co tu i teraz. Może zachwycać, poruszać, budzić kontrowersje.

W orędziu na Światowy Dzień Teatru 27. marca 2018 Simon Mc Burney, odwołując się do korzeni i początków teatru europejskiego, przypomina, iż „teatr istnieje wyłącznie w teraźniejszości”, a „chwila obecna jest zawsze myślą przewodnią teatru”.

Na ile ów potencjał wykorzystywany jest przez polskich twórców teatralnych i w jaki sposób polska klasyka żyje na polskich scenach w ostatnich miesiącach, pytamy dr. Patryka Kenckiego z Zakładu Historii i Teorii Teatru Instytutu Sztuki Polskiej akademii Nauk, członka komisji artystycznej Klasyki Żywej – konkursu na inscenizację dawnych dzieł literatury polskiej.

W konkursie mogą brać udział spektakle zrealizowane na podstawie polskich tekstów (dramatycznych, prozatorskich i poetyckich) powstałych przed 1982 rokiem i wystawione przynajmniej dziesięciokrotnie. W roku 2017 takich realizacji było 35 (m.in.: Wyzwolenie i Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Balladyna Juliusza Słowackiego, Mąż i Żona oraz Zemsta Aleksandra Fredry, Iwona, księżniczka Burgunda Witolda Gombrowicza, z prozy m.in.: Chłopi Reymonta, Noce i dnie Marii Dąbrowskiej, Tajny dziennik Mirona Białoszewskiego oraz poemat Brunona Jasieńskiego Słowo o Jakóbie Szeli), finałowa siódemka zostanie zaprezentowana podczas 43. Opolskich Konfrontacji Teatralnych, które odbędą się w Teatrze im. Jana Kochanowskiego od 3. do 8. kwietnia 2018.

Już trzy realizacje Wyzwolenia (Teatr Jaracza w Olsztynie, reż. Krzysztof Jasiński; Teatr im. Słowackiego w Krakowie, reż. Radosław Rychcik; Teatr Studio w Warszawie, reż. Krzysztof Garbaczewski) mogą być przykładem na różnorodność odczytywań klasyki, na pułapki skostniałej lub zbyt niedoprecyzowanej formy, na próby dotarcia do współczesnego widza. Z kolei Dziady – Noc Druga Piotra Tomaszuka z Teatru Wierszalin i Wesele Jana Klaty z Narodowego Starego Teatru w Krakowie to przykłady na różne zastosowania muzycznych form w wystawianiu klasyki polskiego dramatu. Tomaszuk używa muzyki nawiązującej do ludowości, by tworzyć obrzęd, Klata za sprawą obecnej przez cały czas na scenie kapeli metalowej tworzy współczesny seans, przywołujący widma historii i duchy teatru. Inscenizacje poematu Brunona Jasieńskiego Słowo o Jakóbie Szeli z Teatru Śląskiego w Katowicach oraz Tajny Dziennik Mirona Białoszewskiego z teatru Dramatycznego w Warszawie to spektakle, w których twórcy pozwolili wybrzmieć tekstowi. Zaś Porwanie Europy Jarosława Marka Rymkiewicza, zrealizowane przez Piotra Cieplaka w Teatrze Śląskim, było polską prapremierą tekstu sprzed ponad czterdziestu lat.

Polska klasyka umożliwia teatrom i twórcom odkrycia, jest też mistrzowskim materiałem do tworzenia nowoczesnych spektakli.